امروزه کبد چرب بیماری است که حدود 40 درصد از ایرانیان به آن مبتلا هستند. از آنجایی که کبد تقریبا مهم‌ترین عضو بدن به شمار می‌آید، سلامتش از اهمیت زیادی برخوردار است. کبد چرب باعث اختلال در آنزیم‌های کبد و همچنین بروز التهاب در بدن میشود.
کبد اندامی صورتی و قهوه‌ای رنگ است که بزرگترین اندام در بدن انسان و سایر جانداران مهره‌دار به شمار می‌آید. که در ناحیه بالایی شکم، زیر دیافراگم و قفسه سینه قرار گرفته است. کبد انسان بالغ به طور معمول بین 1.7 تا ۳ کیلوگرم وزن دارد.
وظایف اصلی کبد
کبد در سمت راست بالایی شکم در زیر دیافراگم قرار دارد، این عضو در سمت راست معده جای گرفته و به عنوان بستری برای کیسه صفرا به شمار می‌آید.
کبد پرکارترین و بزرگترین غده بدن است. مهم‌ترین وظیفه کبد فیلتر خون دریافتی از دستگاه گوارش قبل از انتقال آن به بقیه بدن است. این عضو حیاتی که در فعالیت های سوخت و ساز بدن مانند گوارش نقش دارد، مواد مغذی دریافتی بدن را برای انجام فعالیت‌ها به انرژی تبدیل میکند. علاوه بر این، کبد نقش بسزایی در حفظ تعادل و تنظیم هورمون‌های بدن دارد. از دیگر وظایف کبد تصویه سموم و تبدیل کردنشان به مواد بی‌ضرر است. این عضو بدن همچنین سوخت و ساز داروها را بر عهده دارد.
مشارکت در تولید خون در دوره قبل از تولد و مقابله با عفونت‌ها، فراهم کردن انرژی در مواقع ضروری، ذخیره آهن و… از دیگر فعالیت‌های کبد است.
کبد چرب و انواع آن
همانطور که اشاره کردیم 40 درصد ایرانیان مبتلا به کبد چرب هستند. اما آمار قابل توجه این است که 80 درصد افرادی که چاق به حساب می‌آیند کبد چرب دارند.
کبد چرب 4 سطح دارد که تحت عنوان گرید 1 تا 4 نامگذاری می‌شوند:
کبد چرب گرید 1:
کبد چرب ساده یا استئاتوسیس، ساده‌ترین نوع کبد چرب است که به دلیل رژیم غذایی اشتباه و خوردن مواد غذایی ناسالم به وجود می‌آید. این گرید از کبد چرب معمولا هیچ علائمی ندارد و ممکن است حتی تا زمانی‌که آزمایش ندهید، متوجه این بیماری نشوید. این سطح از کبد چرب با افزایش فعالیت‌های روزانه،رعایت رژیم غذایی مناسب و استفاده از مواد دارویی قابل درمان است.
کبد چرب گرید 2:
استئاتوهپاتیت غیر الکلی، یک شکل تهاجمی‌تر از این بیماری است که کبد در آن ملتهب میشود. افراد مبتلا به کبد چرب گرید 2 ممکن است در بالا سمت راست شکم‌شان احساس درد کنند. در این حالت بیماری کمی پیشرفته‌تر و سخت‌تر میشود به طوری که بیمار باید تحت نظر پزشک معالج قرار گیرد. این حالت از کبد چرب، رژیم غذایی خاص خود را نیز دارد.
کبد چرب گرید 3:
فیبروز التهاب شدید در کبد است که با افزایش چربی و به هم ریختن آنزیم های کبدی باعث میشود تا فرد کم کم یک گرید بالاتر رفته و به کبد چرب گرید 3 برسد. هرچند فیبروز کبدی قابل درمان است؛ اما ممکن است عوارض و آسیب‌های ایجاد شده بر روی کبد، تا پایان عمر فرد باقی بماند. فیبروز، تنها با بهبود سبک زندگی قابل درمان نخواهد بود و این هشداری است برای افراد دارای کبد چرب گرید 2 که در درمان بیماری خود سهل انگاری نکنند.
کبد چرب گرید 4:
سیروز کبدی، التهاب های شدید است که احتمالا زمان زیادی نیز از آن‌ها گذشته. در کبد چرب گرید 4 زخم‌های ایجاد شده بر روی کبد، شرایط بدی را برای بیمار ایجاد می کنند. در این مرحله ممکن است فرد بتواند تا مدت زیادی بدون نیاز به درمان سیروز کبدی، به زندگی خود ادامه دهد؛ اما در هر صورت عملکرد کبد مختل شده و دیگر نمی‌تواند به وظایف خود عمل کند. و در این مرحله پیوند کبد نیاز است.
علائم و نشانه‌های بیماری کبد چرب
متاسفانه یکی از بزرگترین مشکلات بیماری کبد چرب، نداشتن علائم مشخص و دقیق است. اگر کبد چرب در مراحل اولیه علائمی داشت، خیلی زود قابل درمان بود. با این حال کبد چرب عموما به صورت اتفاقی یا به دلیل تشخیص علائم ظاهری مشترک با دیگر بیماری‌ها تشخیص داده میشود. بسیاری از بیمارانی که ابتلا به کبد چرب را متوجه شده‌اند، بیماریشان به دنبال انجام آزمایش‌های دورهای و اختلال در آنزیم های کبدی (بالا بودن آنزیم های کبدی) و یا در زمان سونوگرافی شکم که کبد چرب توسط پزشک سونوگراف و به صورت اتفاقی تشخیص داده شده است. برخی علائم این بیماری عبارتند از:
• تورم و درد شدید شکم یا تیر کشیدن در قسمت بالا و سمت راست شکم (قسمت پایین و راست دنده‌ها)
• خستگی مزمن و زیاد در زمان‌هایی که فعالیت چندان زیادی نسبت به گذشته نداشته‌اید
• پیری زودرس
• بی اشتهایی، تهوع و استفراغ و علایم شبیه آنفلوآنزا
• افزایش وزن غیر قابل توضیح و توجیه
• حالت تهوع
• ضعف و بی حالی مدام
• خون ریزی و یا کبود شدن سریع پوست
• یبوست مزمن
• مدفوع آغشته به خون و یا قیر مانند و یا مدفوع کم رنگ
• ادرار خیلی تیره
• عدم تحمل غذاهای چرب و ادویه دار
• سردرد مکرر
• سوء هاضمه
• ضایعات پوستی همچون اگزما، پسوریازیس و جوش دانه‌ها
• خارش طولانی مدت پوست
• طعم فلزی در دهان
• اختلالات رود ه ای، سینوسی و آلرژیک
• سیستم ایمنی ضعیف
در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق باید هرچه سریعتر به پزشک مراجعه نمایید.
تشخیص کبد چرب
معاینات فیزیکی
معمولا التهاب کبد از طریق بررسی و معاینه فیزیکی شکم و بزرگ شدن کبد قابل تشخیص است. با این حال، ممکن است در برخی موارد تورم وجود نداشته باشد و علائمی از بزرگ شدن کبد دیده نشود.
در صورت مراجعه به پزشک حتما مواردی مانند خستگی، کاهش اشتها، مصرف دارو و مکمل را به پزشک خود اطلاع دهید.
آزمایش خون
با انجام آزمایش خون، میتوان میزان و سطح آنزیم های کبدی را بررسی کرد. چرا که در صورت ابتلا به کبد چرب، سطح آنزیم‌های کبدی افزایش می‌یابد. اما این قبیل تست‌ها، برای تشخیص قطعی مناسب نیستند و نیاز به بررسی‌های بیشتر جهت یافتن علت بروز التهاب در کبد می‌باشد.
تست های عکس برداری
اولتراسوند، سی تی اسکن و MRI از جمله روش‌هایی هستند که به تشخیص وجود چربی در کبد کمک می‌کنند. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که با استفاده از این قبیل تست‌ها میزان و درصد آسیب وارده قابل شناسایی نیست.
بیوپسی از بافت کبد
بیوپسی یا نمونه برداری، یکی از بهترین روش‌ها در تعیین شدت بیماری است. که برای انجام آن، پزشک پس از بی‌حسیِ موضعی، نمونه‌ی کوچکی از بافت کبد را با سوزن از بدن خارج میکند. و آن را جهت بررسی های بیشتر بر می‌دارد. با استفاده از این روش، علت بروز بیماری نیز مشخص خواهد شد.
اما این روش در کنار مزایای خود، معایبی نیز دارد که محققان را بر آن داشته است که روش‌های نوینی برای تشخیص دقیقتر بیماری‌های کبدی ابداع کنند.
انجام تست فیبرو اسکن کبد با دستگاه فیبرو تاچ
یکی از فناوریهای نوین ارائه شده برای تشخیص و اندازهگیری شدت کبد چرب علیالخصوص در گریدهای 3 و 4 ، انجام تست فیبرواسکن با فناوری پیشرفته فیبروتاچ است. این تست در بررسی برخی ضایعات کبدی ناشی از ابتلا به کبد چرب، هپاتیت نوع B, c و… بسیار مؤثر است.
فیبرواسکن دستگاهی غیرتهاجمی است که با استفاده از تکنولوژي پرتاب امواج با فرکانس پايين ( ماوراء صوت) بر داخل کبد، سفتی یا سختی کبد را با استفاده از امواج اولتراسوند تعیین میکند. سختی کبد با اندازهگیری سرعت تولید موج روی پوست اندازهگیری میشود.
از آنجایی که بافت کبد چرب متراکمتر از بافت سالم کبد است، درجه چربی کبد را میتوان با توجه به سختی کبد مشخص کرد.
روش انجام تست فیبرواسکن
بیمار به پشت روی تخت دراز میکشد، پزشک متخصص کبد، پروب دستگاه اولتراسوند را روی پوست بالای کبد قرار میدهد. هر بار که پروب امواج ارتعاشی تولید کند، بیمار ضربه ملایمی را احساس میکند.
تست فیبرواسکن حدود ده دقیقه زمان میبرد و کوچکترین ناراحتی نیز برای بیمار ایجاد نمیکند. معمولا از بیمار درخواست میشود تا از حداقل دو ساعت قبل از انجام آزمایش از غذا خوردن اجتناب کند، پزشک متخصص دستورات دقیقتر را قبل از آزمایش به بیمار اعلام میکند.
کاربردهای فیبرواسکن
فیبروتاچ در اصل برای ارزیابی میزان آسیب‌های کبد، یا به عبارت دیگر مرحله بیماری، کاربرد دارد. تست فیبرواسکن برای ارزیابی وضعیت بیماران مبتلا به بیماری مزمن کبد، برای مثال هپاتیت سی مزمن، هپاتیت بی مزمن، کبد چرب الکلی و کبد چرب غیرالکلی به کار برده میشود.
نتایج تست فیبرو اسکن در موارد زیر کاربرد دارد:
• ارزیابی شدت آسیب به کبد
• نظارت بر پیشرفت یا پسرفت بیماری با استفاده از آزمایشات دورهای
• پیش بینی و مدیریت بیماری، برای مثال تعیین روش درمان مناسب
