آزمایش پاپ اسمیر Pap Teat، روشی برای غربالگری سرطان دهانه رحم در زنان است. در این آزمایش قسمتی از بافت و سلول‌های دهانه رحم، دقیقا همان قسمت پایین و باریک ورودی رحم که متصل به واژن است، جمع‌آوری و در آزمایشگاه پاتوبیولوژی مورد بررسی قرار می‌گیرند. مطمئنا تشخیص زودهنگام سرطان دهانه رحم با انجام آزمایش پاپ اسمیر به شما فرصت بیشتری برای درمان می‌دهد.
این آزمایش همچنین با نشان دادن تغییرات اولیه در سلول‌های دهانه رحم، می‌تواند شرایط پیش‌سرطانی و احتمال بروز سرطان در آینده را پیش‌بینی کند. تشخیص زودهنگام این سلول‌های غیرطبیعی با آزمایش پاپ اسمیر، اولین قدم شما برای توقف پیشرفت احتمالی سرطان دهانه رحم با گذشت زمان است.
نمونه‌برداری برای این آزمایش اصولا در مطب پزشک متخصص زنان و زایمان انجام میشود. ممکن است کمی درد خفیف داشته باشد، اما معمولاً در طولانی‌مدت عوارضی ندارد. پس از نمونه‌برداری، با رعایت اصول مشخصی نمونه به آزمایشگاه پاتوبیولوژی ارسال میشود.
توصیه می‌کنیم با شروع فعالیت جنسی خود در مورد سرطان رحم و ضرورت انجام این آزمایش اطلاعات بیشتری کسب کنید؛ به خصوص خانم‌هایی که سابقه خانوادگی سرطان دهانه رحم دارند. چرا که احتمال درگیری آن‌ها به دلیل مساله وراثت بیشتر از خانم‌های دیگر است. خواندن مطالب مختلف در اینترنت یا مجلات و حتی کتب مرجع پزشکی می‌تواند در کسب اطلاعات ضروری و متعاقبا تغییر سبک زندگی به منظور پیشگیری از ابتلا به این سرطان کمک کند.
به همین دلیل ما تصمیم گرفتیم تا در یک مطلب جامع به تمام سوالات رایج در مورد سرطان دهانه رحم و آزمایش پاپ اسمیر از جمله سرطان دهانه رحم چیست؟ چه کسانی به انجام آزمایش پاپ اسمیر نیاز دارند؟ چه انتظاراتی باید از این آزمایش داشت؟ تعداد دفعات مورد نیاز برای تکرار این آزمایش چقدر است؟ پاسخ دهیم. پس تا پایان این مطلب همراه ما باشید…
سرطان دهانه رحم چیست؟
سرطان دهانه رحم نوعی سرطان است که در سلول‌های دهانه رحم، قسمت تحتانی رحم که به واژن متصل میشود، رخ می‌دهد. سویه های مختلف ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)، یک عفونت منتقله از راه تماس جنسی، در ایجاد بیشتر سرطانهای دهانه رحم نقش دارند. هنگامی که شما در معرض HPV قرار می‌گیرید، سیستم ایمنی بدن به طور معمول از آسیب ویروس به بدن جلوگیری می‌کند. با این حال، در بدن درصد کمی از افراد ویروس سال‌ها زنده می‌ماند و به فرایندی که باعث میشود برخی سلول‌های دهانه رحم به سلول‌های سرطانی تبدیل شوند، کمک می‌کند.
شما می‌توانید با انجام آزمایشات غربالگری مانند آزمایش پاپ اسمیر و آزمایش تشخیص HPV و دریافت واکسن‌های اختصاصی که از بدن در برابر عفونت HPV محافظت می‌کنند، خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را در خود کاهش دهید.
سرطان دهانه رحم زمانی بروز می‌کند که تغییراتی (جهش) در DNA سلول‌های سالم آن ایجاد شود. چرا که DNA سلول حاوی دستورالعمل‌هایی است که به سلول می‌گوید چه کاری باید انجام دهد و هرگونه جهش در آن می‌تواند روند رشد منظم سلول را به هم بزند. اصولا سلول‌های سالم با سرعت تعیین شده رشد و تکثیر می‌کنند و در نهایت در یک زمان مشخص می‌میرند. این جهش‌ها به سلول‌ها دستور می‌دهند که رشد کنند، از کنترل خارج شوند و نهایتا نمیرند. سلول‌های غیرطبیعی تجمع یافته و یک توده (تومور) تشکیل می‌دهند. سلول‌های سرطانی به بافت‌های مجاور حمله می‌کنند و می‌توانند از تومور جدا شده و در سایر نقاط بدن گسترش یابند (متاستاز کنند).
دقیقا مشخص نیست که چه عواملی باعث بروز سرطان دهانه رحم میشود؛ اما مطمئناً HPV در این امر نقش اساسی دارد. طبق گزارشات ارائه شده، HPV بسیار شایع است و در بیشتر افراد مبتلا به ویروس هرگز منجر به سرطان مبتلا نمی‌شود. این بدان معناست که عوامل دیگر، مانند محیط زندگی و یا نوع شیوه زندگی نیز در ابتلا به سرطان دهانه رحم تعیین‌کننده هستند.
چرا آزمایش پاپ اسمیر انجام میشود و چه کسانی باید آن را انجام دهند؟
همانطور که در بالا اشاره شد، از آزمایش پاپ اسمیر برای غربالگری سرطان دهانه رحم استفاده میشود. به همین دلیل این آزمایش معمولاً همراه با معاینه لگن انجام میشود. در زنان بالاتر از 30 سال، آزمایش پاپ اسمیر ممکن است با آزمایش HPV همزمان شود. در برخی موارد نیز آزمایش HPV ممکن است به جای آزمایش پاپ اسمیر انجام شود. اصولا شما و پزشکتان باید تصمیم بگیرید که چه زمانی برای شروع آزمایش پاپ اسمیر برای شما مناسب است و هر چند وقت یک بار باید آزمایش را انجام دهید. به طور کلی، پزشکان توصیه می‌کنند انجام این آزمایش را از 21 سالگی آغاز کنید و هر سه سال یکبار مرتباً آن را تکرار کنید. برخی از خانمها ممکن است بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان یا عفونت دهانه رحم باشند، اگر:
- HIV مثبت باشند.
- دارای سیستم ایمنی ضعیف ناشی از شیمی‌درمانی یا پیوند اعضا باشند.
چنین افرادی باید حتما به صورت منظم طبق نظارت پزشک خود، آزمایش پاپ اسمیر را انجام دهند تا بتوانند به موقع از بروز هرگونه ناهنجاری پیشگیری کنند. اگر شما بیش از 30 سال دارید و تاکنون نتایج غیرعادی در آزمایش پاپ اسمیر شما مشاهده نشده است، می‌توانید هر پنج سال یک بار همزمان با انجام آزمایش غربالگری HPV، آزمایش پاپ اسمیر خود را نیز تکرار کنید. چرا که HPV ویروسی است که باعث ایجاد زگیل تناسلی میشود و انواع 16 و 18 آن از عوامل اصلی بروز سرطان دهانه رحم هستند.
از نظر متخخصان، خانم‌های بالای 65 سال با سابقه نتایج طبیعی آزمایش پاپ اسمیر ممکن است در آینده دیگر نیازی به انجام این آزمایش نداشته باشند. بدون توجه به وضعیت فعالیت جنسی خود، هنوز هم باید آزمایش پاپ اسمیر را به صورت منظم براساس سن خود انجام دهید. این مساله به این دلیل است که ویروس HPV می‌تواند سال‌ها در بدن نهفته باشد و ناگهان فعال شود.
آزمایش HPV چیست؟
هدف از آزمایش مولکولی HPV، شناسایی DNA ویروس پاپیلومای انسانی در سلول‌های دهانه رحم شما است. HPV یک عفونت منتقله از راه جنسی است که در اکثر افراد به خودی خود از بین می‌رود؛ اما اگر در بدن باقی بماند، می‌تواند باعث غیرطبیعی و سرطانی شدن سلول‌ها شود. نتایج آزمایش HPV می‌تواند به پزشک شما بگوید که آیا ویروس HPV در بدن خود دارید یا خیر و در صورت وجود نوع آن چیست.
در طی آزمایش HPV، پزشک یک اسپکولوم (ابزاری که به پزشک کمک می‌کند تا دهانه رحم شما را ببیند) داخل واژن قرار می‌دهد و از یک ابزار نرم برای جمع‌آوری سلول‌ها از بیرون دهانه رحم استفاده می‌کند. سپس سلول‌ها در آزمایشگاه مورد آزمایش قرار می‌گیرند. از آنجایی که محل بررسی آزمایش HPV و پاپ اسمیر یکی است، به تشخیص پزشک می‌توانند همزمان انجام شوند. در شرایطی، آزمایش HPV از نمونه پاپ اسمیر نیز امکان‌پذیر است.
چند بار باید آزمایش پاپ اسمیر تکرار شود؟
پزشکان به طور کلی تکرار آزمایش پاپ اسمیر را هر سه سال یکبار برای خانم‌های 21 تا 65 ساله توصیه می‌کنند. جدول زیر که طبق آخرین دستورالعمل‌های پزشکی تهیه شده است، به صورت تخمینی تعداد دفعات تکرار این آزمایش را برای هر بازه سنی ارائه می‌دهد:
کمتر از 21 سال : در این بازه سنی اصلا نیازی به انجام آزمایش نیست
21 تا 29 سال : هر 3 سال یکبار
30 تا 65 سال : هر 3 سال یکبار آزمایش پاپ اسمیر و هر 5 سال یکبار آزمایش HPV یا هر 5 سال یکبار هر دو آزمایش با هم
بیشتر از 65 سال : ممکن است در این سن دیگر نیازی به انجام آزمایش پاپ اسمیر نداشته باشید. برای تعیین شرایط نهایی خود با پزشک صحبت کنید.
این دستورالعمل فقط در مورد خانم‌هایی است که دهانه رحم دارند. اما اینکه شما هر چند وقت یکبار به تکرار آزمایش پاپ اسمیر احتیاج دارید، به عوامل مختلفی از جمله سن و میزان خطر شما نیز بستگی دارد. مثلا اگر فاکتورهای خطر خاصی دارید، ممکن است پزشک بدون توجه به سن شما آزمایش پاپ اسمیر را با تکرار بیشتر توصیه کند. معمولا این فاکتورهای خطر عبارتند از:
- تشخیص سرطان دهانه رحم یا نتیجه یک آزمایش پاپ اسمیر که سلول‌های پیش‌سرطانی را نشان می‌دهد.
- قرار گرفتن در معرض دی اتیل استیل بسترول (DES) پیش از تولد
- داشتن عفونت HIV
- ضعف سیستم ایمنی بدن به دلیل پیوند اعضا، شیمی‌درمانی یا استفاده مزمن از کورتیکواستروئیدها
- داشتن سابقه سیگار کشیدن
- داشتن روابط جنسی با چندین شریک جنسی
شما و پزشک می‌توانید در مورد مزایا و خطرات آزمایش پاپ اسمیر با یکدیگر بحث کنید و بر اساس فاکتورهای خطرساز خودتان تصمیم بگیرید که چه چیزی برای شما بهتر است.
چه کسانی می‌توانند روند تکرار آزمایش پاپ اسمیر را متوقف کنند؟
در شرایط خاص ممکن است پزشک دستور بدهد که دیگر نیازی به تکرار آزمایش پاپ اسمیر نیست، مانند:
– پس از هیسترکتومی کامل. پس از این هیسترکتومی کامل یا جراحی برداشتن کامل رحم از پزشک خود بپرسید که آیا به تکرار آزمایش پاپ اسمیر مطابق روال قبل نیاز است یا خیر. اگر هیسترکتومی برای یک وضعیت غیرسرطانی مانند فیبروم رحم انجام شده باشد، ممکن است بتوانید روند تکرار آزمایش پاپ اسمیر را متوقف کنید. اما اگر هیسترکتومی شما به دلیل شرایط پیش‌سرطانی یا سرطانی بودن دهانه رحم بوده است، ممکن است پزشک تکرار آزمایش معمول پاپ اسمیر را توصیه کند.
– سن بالاتر. از نظر پزشکان، در صورتی که نتایج آزمایشات قبلی یک خانم برای سرطان دهانه رحم منفی باشد، وی می‌تواند روند تکرار آزمایش معمول پاپ اسمیر را در 65 سالگی متوقف کند.
خطاهای احتمالی آزمایش پاپ اسمیر
اصولا آزمایش پاپ اسمیر روشی ایمن برای غربالگری سرطان دهانه رحم است. با این حال، روند انجام این آزمایش مانند همه آزمایش‌ها خطاپذیر است. مثلا ممکن است با نتایج منفی کاذب مواجه شوید، به این معنی که نتیجه آزمایش نشان‌دهنده عدم وجود ناهنجاری است. اما در واقعیت شما سلول‌های غیرطبیعی در دهانه رحم خود دارید. عواملی که می‌توانند باعث منفی کاذب شدن نتیجه این آزمایش شوند، عبارتند از:
– جمع‌آوری ناکافی سلول‌های دهانه رحم در طی نمونه‌برداری
– تعداد کم سلول‌های غیرطبیعی
– وجود خون یا سلول‌های التهابی که باعث پنهان کردن سلول‌های غیرطبیعی می‌شوند.
اگرچه ممکن است سلول‌های غیرطبیعی در این شرایط شناسایی نشوند؛ اما گسترش سرطان دهانه رحم چندین سال طول می‌کشد و اگر یک آزمایش پاپ اسمیر سلول‌های غیرطبیعی را تشخیص ندهد، آزمایش بعدی به احتمال زیاد به خوبی آن‌ها را نشان خواهد داد.
آمادگی برای آزمایش پاپ اسمیر
شما می‌توانید همزمان با معاینه سالانه زنانه خود نزد پزشک، آزمایش پاپ اسمیر را نیز انجام دهید و یا وقت قرار ملاقات جداگانه‌ای با متخصص زنان خود برای انجام این آزمایش بگیرید. خوشبختانه آزمایش پاپ اسمیر تحت پوشش بیشتر بیمه‌های درمانی است. هر چند ممکن است شما مجبور به پرداخت هزینه اضافی نیز باشید. برای اطمینان از گرفتن یک نتیجه عالی از آزمایش پاپ اسمیر، بهتر است قبل از انجام آن به نکات زیر توجه کنید:
- قبل از انجام آزمایش به مدت دو روز از رابطه جنسی، دوش گرفتن یا استفاده از داروهای واژینال یا ژل‌ها و کرم‌های ضد اسپرم خودداری کنید؛ زیرا ممکن است باعث پنهان کردن سلول‌های غیرطبیعی شوند و در نتایج شما تداخل ایجاد کنند.
- سعی کنید در دوران قاعدگی خود آزمایش پاپ اسمیر انجام ندهید. در صورت امکان بهتر است بعد از پایان این چرخه آزمایش انجام شود.
در بیشتر موارد انجام آزمایش پاپ اسمیر در 24 هفته اول بارداری بی‌خطر است. پس از آن، آزمایش ممکن است دردناک‌تر باشد. همچنین باید 12 هفته پس از زایمان صبر کنید تا دقت نتایج خود را افزایش دهید. حفظ آرامش و تنفس عمیق در طول این آزمایش ضروری است؛ چرا که به انجام راحت‌تر آن و ارائه یک نمونه بهتر کمک می‌کند.
آنچه در طی آزمایش پاپ اسمیر اتفاقی می‌افتد
اصولا آزمایش پاپ اسمیر در مطب پزشک انجام میشود و فقط چند دقیقه طول می‌کشد. ممکن است از شما خواسته شود لباس خود را به طور کامل یا فقط از کمر به پایین در بیاورید. در حین انجام آزمایش، به پشت روی میز معاینه دراز خواهید کشید و پاها را باز کرده و بر روی تکیه گاه‌هایی به نام رکاب قرار می‌دهید.
پزشک شما دستگاهی به نام اسپکولوم را به آرامی وارد واژن شما می‌کند. این دستگاه دیواره‌های واژن را باز نگه داشته و دسترسی به دهانه رحم را فراهم می‌کند. قرار دادن اسپکولوم ممکن است باعث احساس فشار در ناحیه لگن شود. سپس پزشک نمونه کوچکی از سلول‌های دهانه رحم را تراش می‌دهد. پزشک معمولا از ابزارهای مختلفی برای نمونه‌برداری استفاده می‌کند که عبارتند از:
- ابزاری به نام اسپاتول
- استفاده همزمان از اسپاتول و نوعی بِراش
- دستگاهی به نام سیتوبراش که ترکیبی از اسپاتول و بِراش است.
این ابزارها معمولاً صدمه‌ای نمی‌زند؛ اما بیشتر خانمها در حین تراش دادن مختصر، احساس فشار و تحریک جزئی می‌کنند. نمونه سلول‌های دهانه رحم شما بر حسب نوع نمونه‌برداری و آزمایش پاپ اسمیر مورد نظر، در ظرفی حاوی مایع خاص و یا بر روی اسلاید شیشه‌ای نگهداری و به آزمایشگاه ارسال میشود تا از نظر وجود سلول‌های غیرطبیعی آزمایش شود. از آزمایشگاه در مورد زمان دریافت نتیجه آزمایش خود سوال کنید. بعد از آزمایش، ممکن است در اثر خراشیدن یا کمی گرفتگی احساس ناراحتی خفیف کنید. همچنین ممکن است بلافاصله پس از آزمایش، خونریزی واژن بسیار کمی را تجربه کنید. اگر به صورت مداوم بعد از روز آزمایش احساس ناراحتی یا خونریزی داشتید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
جواب آزمایش پاپ اسمیر
همانطور که ذکر شد، انجام آزمایش پاپ اسمیر می‌تواند پزشک را از وجود سلول‌های مشکوکی که نیاز به بررسی بیشتری دارند آگاه کند. اصولا دو نتیجه برای یک آزمایش پاپ اسمیر وجود دارد؛ طبیعی یا غیرطبیعی؛ که در ادامه درباره جزئیات هرکدام صحبت خواهیم کرد.
نتیجه طبیعی
اگر نتیجه آزمایش شما طبیعی است، به این معنی که هیچ سلول غیرطبیعی در نمونه شما شناسایی نشده است. نتیجه طبیعی نیز بعضاً منفی خوانده میشود. در این شرایط، تا زمان انجام آزمایش بعدی پاپ اسمیر و لگن، دیگر نیازی به درمان و آزمایش بیشتر نخواهید داشت.
نتیجه غیرطبیعی
اگر در طی آزمایش پاپ اسمیر شما سلول‌های غیرطبیعی یا غیرمعمولی مشاهده شود، گفته میشود که شما نتیجه غیرطبیعی یا مثبت دارید. نتیجه مثبت به معنای سرطان دهانه رحم نیست؛ چرا که تصمیم‌گیری نهایی به نوع سلول‌های کشف شده در آزمایش شما بستگی دارد. در اینجا به برخی از اصطلاحاتی که ممکن است در جواب آزمایش پاپ اسمیر خود مشاهده کنید، اشاره شده است:
– سلول‌های سنگفرشی آتيپيك با اهميت نامشخص (Atypical squamous cells of undetermined significance) یا ASCUS. معمولا سلول‌های سنگفرشی سالم نازک و مسطح هستند و در سطح دهانه رحم رشد می‌کنند. در موارد ASCUS، آزمایش پاپ اسمیر وجود سلول‌های سنگفرشی کمی غیرطبیعی را نشان می‌دهد، اما تغییرات به وضوح وجود سلول‌های پیش‌سرطانی را نشان نمی‌دهد. در این شرایط به کمک آزمایش Liquid – Based، پزشک می‌تواند نمونه را دوباره تجزیه و تحلیل کند تا وجود ویروس‌هایی که باعث پیشرفت سرطان می‌شوند، مانند برخی از انواع HPV را بررسی کند. اگر ویروس‌های پرخطر وجود نداشته باشند، سلول‌های غیرطبیعی یافت شده در نتیجه آزمایش نگران‌کننده نیستند. اما در صورت وجود ویروس‌های پرخطر، نیاز به انجام آزمایش بیشتری است.
– ضایعه داخل اپی‌تلیالی سنگفرشی (Squamous intraepithelial lesion). این اصطلاح برای نشان دادن این است سلول‌های موجود در نمونه آزمایش پاپ اسمیر ممکن است پیش‌سرطانی باشند. اگر این تغییرات در گِرید کمی باشند، یعنی اندازه، شکل و سایر مشخصات سلول‌ها نشان‌دهنده آن است که احتمالاً ضایعه پیش‌سرطانی سال‌ها با سرطانی شدن فاصله دارد.
اما اگر این تغییرات در گِرید بالایی باشند، احتمال اینکه ضایعه خیلی زودتر به سرطان تبدیل شود بیشتر است و به آزمایشات تشخیصی اضافی دیگری نیاز است.
– سلول‌های آتيپيك غددی یا گلاندولار (Atypical glandular cells). معمولا سلول‌های گلاندولار در رحم و دهانه رحم رشد و مخاط تولید می‌کنند. ممکن است سلول‌های آتيپيك گلاندولار کمی غیرطبیعی باشند، اما مشخص نیست که سرطانی هستند یا خیر. به همین دلیل برای تعیین منبع سلول‌های غیرطبیعی و اهمیت آن‌ها، آزمایشات بیشتری لازم است.
– سرطان سلول سنگفرشی یا سلول‌های آدنوکارسینوما (Squamous cell cancer or adenocarcinoma cells). این نتیجه بدین معناست که سلول‌های موجود در نمونه آزمایش پاپ اسمیر چنان غیرطبیعی به نظر می‌رسند که پاتولوژیست تقریباً از وجود سرطان اطمینان دارد. “سرطان سلول سنگفرشی“ به سرطانهای بوجود آمده در سلول‌های سطح صاف واژن یا دهانه رحم گفته میشود؛ اما “آدنوکارسینوما“ به سرطانهای ناشی از سلول‌های گلاندولار گفته میشود. در صورت یافتن چنین سلول‌هایی، پزشک انجام آزمایشات دیگر و آغاز سریع درمان را توصیه می‌کند.
اگر نتیجه آزمایش پاپ اسمیر شما غیرطبیعی باشد، ممکن است پزشک با استفاده از دستگاه بزرگنمایی ویژه‌ای به نام کولپوسکوپ، روش کولپوسکوپی را برای بررسی بافت‌های دهانه رحم، واژن و اندام تناسلی انجام دهد. همچنین ممکن است در این حین، از نواحی که غیرطبیعی به نظر می‌رسند، نمونه بافتی بگیرد (نمونه‌برداری) و سپس نمونه بافت را برای تجزیه و تحلیل و تشخیص قطعی دوباره به آزمایشگاه ارسال کند.
پرسش:
معمولا نتایج آزمایش پاپ اسمیر تا چه اندازه چقدر دقیق است؟
پاسخ:
اساسا آزمایش پاپ اسمیر بسیار دقیق است. چرا که غربالگری منظم به کمک این آزمایش توانسته است میزان سرطان دهانه رحم و مرگ و میر ناشی از آن را تا 80 درصد کاهش دهد. ممکن است نحوه انجام آن کمی ناراحت‌کننده باشد، اما این ناراحتی مختصر می‌تواند به محافظت از سلامتی شما کمک کند.
پرسش:
من 21 سال دارم و از نظر جنسی فعال نیستم، آیا باز هم به انجام آزمایش پاپ اسمیر نیاز دارم؟
پاسخ:
بیشتر سرطانهای دهانه رحم به دلیل عفونت به ویروس HPV است که از طریق رابطه جنسی منتقل میشود. با این حال، همه سرطانهای دهانه رحم ناشی از عفونتهای ویروسی نیستند. به همین دلیل، توصیه میشود که همه خانمها هر سه سال یکبار از 21 سالگی غربالگری سرطان دهانه رحم را با آزمایش پاپ اسمیر آغاز کنند.
